понедельник, 6 октября 2014 г.

Əlamut: həşşaşilər və İŞİD

“Yetərincə çox şeylər yaşadım. Bundan sonra vaxtımı otağıma qapanaraq, inanclı uşaqlarımızın xoşlarına gələcək hekayələr uydurmaqla keçirəcəyəm. Sıravi möminlər üçün dünyanın başlanğıcı, cənnət-cəhənnəm, peyğəmbərlər, Məhəmməd, Əli və Mehdi haqqında min bir hekayə uydurmağım gərəkdir. 
Heç bir şey həqiqət deyil, hər şey mübhəm... Lakin bunun mexanizminin iplərini əllərində tutan bizlər, bu düşüncələrimizi özümüzə saxlamalıyıq”. Bu, Həsən ibni Səbbahın son sözləri olur və qapılarını mövcud dünyaya əbədi bağlayaraq, ölənə qədər öz hücrəsinə - Əlamut qalasına çəkilir.  





***

... 1092-ci ilin baharında böyük bir karvan Səmərqənd və Buxaradan keçib, Xorasanın şimalına uzanan, ardından Elbrus dağlarının ətəklərinədək qıvrıla-qıvrıla gedən yolda irəliləyirdi. Qarlı-şaxtalı günlərin əriməyə başladığı ərəfədə karvan həftələrdir yollardaydı.
Bu karvan sonralar “Uca Əfəndimiz”, bəzən “Seyduna” adlandırılacaq ibn Səbbahın “cənnət baxçaları”na qul bazarından alınan hərəmləri çatdırmaq üçün yola çıxmışdı. Karvanda gözləri bağlı şəkildə aparılan Həlimə bilsəydi ki, onu hansı müsibətlər gözləyir, səhrada ac-susuz can verməyi seçərdi.
“Oğlum Avni, Tahirin nəvəsi. Dəmavənd dağının zirvəsinə gedən yola düş. Şahrudu soraq al, ortada Qartal Yuvası anlamına gələn Əlamut qalasını görəcəksən. Get ora, onlara qoşul, babanın qisasını al”. Həlimə, karvanla Əlamut qalasında özünü peyğəmbər elan etmiş, dövrünün ən böyük zəkalı saxtakarı, skeptiki, deisti, bəlkə də, ateisti olan Səbbahın hərəmxanasına gətirildiyi vaxtda, gənc Tahir də babasının intiqamını almaq niyyəti ilə cihada qoşulmağa Əlamuta yola düşür. 

***




Beləliklə, Səbbah bir yanda “cənnət baxçalar”ı yaradaraq həlimələri hərəmxanasına toplayır, o bir tərəfdən İsmaili təriqətinə qoşulmağa gələn sütül, cahil, dünya nemətindən məhrum tahirlər kamikadze şəklində axın-axın qalaya yön alır.
İslamda ilk terror təşkilatını, kamikadzeliyi yaratmağa müvəffəq olmuş ibni Səbbahın hər şey ürəyincə davam edir – xaşxaşın sayəsində. O binəvalar nə bilsin ki, dünyanı lərzəyə gətirən “həşşaşilər hərəkatı” Həsən Sabbahın öz şəxsi intiqamını almağa hesablanmış terror təşkilatıdır.
Avropaya qədər ayaq açacaq həşşaşilərin kamikadzeliyi hökmdarların, imperiyaların canına vəlvələ salır.  Amma Səbbahın bu gizli, sirli fədailərinin diri-diri ölümə niyə qaçdıqlarını heç kəs aça bilmir. Bu haqda sonrakı yazılarda...  

***



“Biz üç kişiydik”. Nədənsə, Əhməd Qayanın o məşhur nəğməsinin adı hər dəfə həşşaşilər mövzusu meydana gələndə, yaddaşımda assosasiya olunur. Bəli, üç kişi – Nizami ül-Mülk, Ömər Xəyyam və Həsən Səbbah. Onlar bir yerdə təhsil alırlar, cani bir qəlbdən dostlaşırlar, dərdlərini öz aralarında bölüşürlər.
Və zaman gəlir, Nizami ül-Mülk İranın baş vəziri olur, dostu Həsənlə uşaqlıqda verdikləri əhdə xilaf çıxır (dostlar and içirlər ki, aralarından kimsə yüksəlsə, arxasınca digərlərini də vəzifəcə qaldıracaq), Ömər Xəyyam isə eşq, şərab və sənət yolunu seçir. Səbbahın qisas ehtirası ilə alışıb yandıran da bu olur, İranın baş vəziri olan dostuyla bərabər, Səlcuq imperatorluğuna da qan uddurmaq üçün cihad şüarı altında fədailər yetişdirir, İsmaili təriqətinin ali hədəflərini kütlələrə təbliğ edir, kamikadzeyə çevirdiyi beyni yuyulmuş gənclərə şəhidlikdən sonra cənnət vəd edir.
Bu məqsədlə Əlamuta yalnız içki, tiryək dadmayan, qadın görməyən bakirlər cəlb olunur. Qalada yaratdığı “cənnət baxçalar”ında isə karvanla gətirilən Həlimə kimi qızlar mələk rolunu oynayır.  Artıq Səbbah  terror üçün muradına çatıb - ibn Tahir kimi gənclərə din təhsili və döyüş təlimi keçirilir, daha sonra müqəddəs yol uğrunda şəhidliyin gözəlliyi təlqin olunur, bir az içki içirib başı dumanlanır, sonra həşişi həb kimi udur, gözünü açanda isə özünü “cənnət”də - hürilərin qucağında görür.

***




Heç zaman bu həzzi görməyən cahil üçün Səbbah peyğəmbərdir,  onun təklif etdiyi kamikadzelik isə şəhidlik zirvəsi, cənnət mükafatıdır.  Tahirin gördüklərinə inanmaması mümkün deyil – müqəddəs kitabda yazılan cənnətə layiq görülüb.
Həşişin və içkinin təsiri keçəndə Tahir ayılır, yaşadıqlarını dostlarına danışır və...artıq eyforiyadadır, onu bu həzzdən kimsə ayıra bilməz, bütün vücudu titrəyir, riqqətə gəlir, tezliklə cənnətə qayıtmaq istəyir. 
Səbbah onu arzusu üçün Səlcuq sultanın üstünə göndərir; Tahir zəhərli bıçağı sultanın boğazına saplayacaq, sonra həbdən udub cənnətə qovuşacaq. Amma ibni Tahirin bəxti gətirir, gözünü açanda özünü sağ görür, sultan ona aldadıldığını başa salır və buraxır. İntihara cəhd edən gənc Səbbahın toruna düşməyindən qəzəblənərək Əlamuta qayıdır.




Amma o, qalanın peyğəmbərinə batmağa qadir deyil. Axı Əlamutun sahibi Seyduna neçə-neçə belə cavanlar “cənnət”ə göndərib?! Səbbah Tahirlə təkbətək görüşdə hiyləgər biri olduğunu gizlətmir, kütlələri “cənnət” vədi ilə yalnız yola gətirmək mümkün olduğunu etiraf edir. Sonra Tahiri azad edir, ona təhsil almağı, elmli olmağı məsləhət görür:
“Bir gün mənim kimi savadlı olacaqsan, mən öləndən sonra daha bir elmli adam cahilləri idarə etmək üçün Əlamuta lazım olacaq, onda gələrsən”.    

*** 

Sloveniyalı yazıçı Vladimir Bartol “Əlamut: fədailər qalası” tarixi romanını 21 il apardığı tədqiqatların sonunda 9 ay ərzində yazıb bitirib. Bir gün küçədə rastlaşdığı dostu ona “tərcüməni oxudum, o ingilis ya hind yazıçısı möhtəşəm roman qələmə alıb” – deyir.
Bartol “hansı, Əlamut əsərini deyirsən?” sualına “hə” cavabı verən dostuna “o kitabın müəllifi mənəm, ingilis deyil” söyləyərək gülür. Dostu əvvəlcə inanmır “Yox bir, məni axmaq yerinə qoymusan” – deyir, amma daha sonra bu şahəsərin onun tərəfindən yazıldığına şahid olur.
Bu o demək idi ki, sloveniyalılar o dönəmdə yazıçılarından öz tarixlərindən başqa xalqların barəsində tarixi roman yazacaqlarını gözləmirdilər.  



“Min bir gecə” nağılları üslubunda yazılmış bu kitab isə çox rəngarəngdir, İrandakı şiələrlə, sünni Səlcuq türkləri arasındakı mücadilənin təsviridir. Roman nəşr edildiyi dövrdə Mussolini faşistləri Sloveniyada “təmizləmə” siyasətini yürüdürdü. 
Yuqoslaviyada işğal dövrünə təsadüf etdiyi üçün roman italyan və alman faşistlər tərəfindən qadağan olunub. Sonra da uzun müddət kommunist idarəçiliyində təhdid kimi təqdim olunmağa başlanıb, samizdata çevrilib.
Əsərin ingiliscə tərcüməçisi Maykl Biqqins kitabın son sözündə qeyd edir ki, romanda şiə-sünni qarşıdurmasından savayı, həm də Səbbah o dövrün Mussolini,  Hitlerinə bənzədilir. Biqqins yazır ki, Səbbahın “sağ əli” olan Əbu Əli Jozef Göbbelsin oxşarıdır:
Beləcə, günümüzə gəlirik. “Əlamut” romanını dövrümüzün nəbzi ilə necə oxuya bilərik? Zəmanəmizdə Amerika, Səbbah kimi terroristlərin hərəkətlərini ört-basdır edir. Bugünkü “Əl-Qaidə” ilə Qərb arasındakı toqquşmalar da minilliklərdən gələn davanın davamıdır.
Amerikalı liderlər “Əlamut” kimi kitablar sayəsində, İran və İraq kimi ölkələrdə tarixən nələr olduğunu öyrənib, siyasət yürüdürlər”. 



...Həşşaşilərin, yəni çağdaş dövrün “əl-Qaidə”çi, “İŞİD”çi “mücahidlərinin Avropa yürüşü, Səbbahın fikirləri, Ömər Xəyyamla söhbətləri,  rasional baxışı, Əlamutun yunan “kafiri” Teodorisin dərsləri və böyüməkdə olan kamikadze hərəkatı, qoca qitədə elədikləri isə növbəti yazının mövzusudur.  


Ardı var... 

Комментариев нет:

Отправить комментарий