Kamü yazırdı ki, sabah bundan da pis
olacaq. Necə də bədbin idi?! Yox-yox, bu pessimizmin içində ölümünə
barışmazlıq, dönməzlik vardı. “Taun”dakı bədbin “şəhər üsyançıları”nın
mübarizliyi qədər...
Və bu pis sabahlar neçə-neçə qərinələr,
dövranlar, zəmanələr, nəsillər geridə qoyub... Ki, hər yeni gələn gün böhran
dalğası vəziyyəti ağırlaşdırsın, dərinləşdirsin, zay məhsul yenilik kimi
sırınmağa, vitrində bərq vuran saxta mallar keyfiyyət etalonu kimi satılmağa,
ağzına gələni yazmaq söz azadlığı adı ilə soxuşdurulmağa yön alsın, belədə isə
cırlaşma kütləviləşir, yaxşı ilə pis bir-birinə qarışır, dünənə kimi əxlaqsızlıq
sayılan hallar normaya çevrilir, sonra statistikaya, ardınca da adiləşir. Vay o
günə ki pis nə varsa legitimiləşə...
***
Efir və mətbuatın şərikli təbliğatı isə
böhran dalğasında zombiləşdirməni tezləşdirirsə, virtualda “qruplaşan”ların
basmaqəlibliyi onları müəllimə çevirir, məişət səviyyəsində toxunduqları
problemlərə yazdıqları sətirlər aforizmləşir, sonra portretlərinin altına bir
cümləlik “ailə-məişət” fikirləri qeyd edilərək cəmiyyətə filosofun zehniyyəti
kimi yeridilməyə başlanır.
Bütün bu dərimizə işləyən mikroblar
total şəkil alınca əks-təbliğat zəiflədi və cənab Kipianilərin, bizim Cəbiş müəllimlərin
boşluğunu sırtıqlar, dişlərini ağardan zəvzəklər, “eynəkli intellektuallar”,
uğursuzluqdan ədəbi kompleksdən əziyyət çəkən didaktiklər, hikkədən boğulan girəvəcilər
doldurmağa can atdı.
Tənəzzül isə dərinləşdikcə dünənin xiffətini
çəkənlər Kamüsayağı sabahın bundan pis olacağında haqlı çıxdılar; ideyaların
yerini dibsiz boşluqlar, idealistlərin mövqeyini təlxəklər, sözlərin əvəzini gəvəzəlik,
fikrin meydanını dedi-qodu, qeybət tutmaqla hamını eyni vaxtda dəliyə döndərdi.
Musiqini “fonoqramalı səssizlər”, filmləri
“Aramızda qalsın”larla doldurmaqla, sənətkarı ölüm yatağında buraxıb, “tupoy”
rolunu canlandıran mütrifləri alqışlamaqla sənətə başdaşı qoydular.
Nəhayət,
kor-kor, gör-gör deqradasiya ziyalı, müəllim motivasiyasını dəyişməyə istiqamətləndi.
Necə də Nitsşenin ümidsiz və xəstə günlərində sevdiyi qadın Lui Salominin
doktor Brauerin yanına qaçaraq həyəcan təbili çalmasına bənzəyir: “Avropanın mədəni
gələcəyi təhlükədə, ona yardım edin”.
Beləliklə, cənab Kipiani və Cəbiş müəllimin
yerinə gələn “gənc ziyalılar” yeniyetmə qızların, oğlanların sevimli müəllimləri
kimi böyüməyə başladılar.
Sartrın sublimasiyasını yaşayan “kipiani”lər
qollarını çırmaladılar; müdriklik qiyafəsində müəllimliyin sədarət kürsüsünə
qalxıb öyüd-nəsihət vermək, necə yaşamağı öyrətmək qədər özlərində həyasızlıq
tapıblar, yeməyi hansı formada yeməyi, necə geyinməyi, şəxsi həyat (intim
münasibətlər) kodeksini müəyyənləşdirməyi belə dərs keçirlər.
Sabun bişirməyən Cəbiş müəllimin, əqidəli
cənab Kipianinin yerini bu gün ağzıköpüklü, qorxaq, öz həyatını necə yaşamağı
bilməyənlər tutmaqla Kamü haqlıymış - sabah bundan da pis olacaq.
***
Zaman 2011, aprel. Məkan Astara. Köhnə-kürüş,
yırtıq-yamaq ayaqqabıları tikən pinəçi Əfi ilə proletariatın yeməkxanasında dərdləşərik.
Rustavelidən, Tolstoydan danışır, Mayakovskinin şeirlərindən söz açır, “Əqidə -
insan mənəviyyatının kənar təsirlərə uymayan ən ali nöqtəsidir” – deyərək
masadakıları təəccübləndirir.
Arada kövrəlir, köks ötürür, dərindən
bir ah və... qədəhi başına çəkir, siqareti damağında asta-asta paravoz kimi
tüstülədir, “bilirsən?” – deyə xitabən bütün çıxışlarını davam edir, inanmaq
olmur ki, “Əqidə - insan mənəviyyatının kənar təsirlərə uymayan ən ali nöqtəsidir”
sözü pinəçinin özünə məxsusdur.
Ömrünü yırtıq-yamaq tikməklə keçirən pinəçinin
zəngin mütaliəsini oturub dinləməyin zövqü bir yana, “Dədə Qorqud” kimi özünü
aparan “kipiani”lərin ondan öyrənəcəyi varkən, 16-17 yaşlı burnunun suyunu
axıdanlara müəllimlik edirlər.
Sadəcə, bu gənclərin alternativləri məhduddur
- efirdə “iki eşşəyin arpasını ayıra bilməyən” təlxək manıslar necə yaşamağı
öyrədirsə, mətbuatda da onların “eynəkli müəllim(f)”ləri medalın başqa üzüdür.
Sovet vaxtı müəllim dövlət təbliğatında qabardılırdı.
Onu ilahi varlıq, müqəddəs maarifçi
statusunda cəmiyyətə təqdim etməliydilər ki, tərbiyə aldığın adam nümunəvi
olsun. Axı Leninin atası da müəllim idi?! Və bu sovet filmlərində də təşəkkül
tapmışdı. “Cənab Kipiani”, “Bizim Cəbiş müəllim”, daha sonra “Həm ziyarət, həm
ticarət”, “Otel otağı” filmlərində müəllim ən ali şəxsiyyət idi, onu alverçi,
hiyləgər, riyakar obrazda görmək olmazdı. İndi olar, özü də ən idbar, lovğa,
miskin adamların ifasında...
Комментариев нет:
Отправить комментарий