вторник, 10 июля 2012 г.

Brazilyanın Nəsimisi – Tiradentis

Onu Braziliya xalqının Nəsimisi adlandıra bilərik. Təkcə ona görə yox ki, görünüşləri və aqibətləri oxşardır. Həm də ona görə ki, mübarizə yolu və təklif etdikləri ideyalar eyni idi. Söhbət ölkəsinin Portuqaliya müstəmləkəsindən azad olması uğrunda döyüşən Joakin da Silva Xavierdən gedir.
Ona stomatoloq işlədiyi dövrdə “Tiradentis” ( diş həkimi ) adı verilir. Çox kasıb bir ailədə doğulan bu üsyankar stomatoloq çox çəkmir ki, “İnkonfidentlərin qiyamı”nın rəhbərlərindən birinə çevrilir. Məqsəd proqressiv düşüncəli intellektualları və zabitləri bu gizli təşkilata cəlb etmək idi.
*** 




  
Qiyamçıların istəyi Braziliyanı müstəqil ölkə elan etmək, siniflərin ləğvi və qanun qarşısında bütün vətəndaşların bərabərliyinə nail olmaq idi (hürufilər də). Beləliklə, gizli şəkildə təşkilatlanmış (hürufilər də məscidlərdə və başqa yerlərdə təbliğat aparırdı) “İnkonfendintlər qiyamı” antiportuqal üsyanını planlaşdırır. Buna qədər “Tiradentis” faydalı qazıntılar haqda biliklər əldə edir. İntellektual qiyamçı Villa Rica ilə Rio da Janeyro şəhərlərinin Portuqaliyaya qızıl ixrac üçün istifadə edilən “açıq vena” olduğunu tezliklə görür.
***                                                        
1788-ci ildə Tiradentis İngiltərədən qayıtmış Vila - Rica qubernatorunun oğlu Xose Alvareslə görüşür (təsadüfi deyil ki, Şirvanşah İbrahimin oğlu da hürufi çıxmışdı). Onlar Braziliya müstəmləkəçiliyi ilə Britaniya sənayesindəki irəliləyişləri müqayisə edir və birgə mübarizəyə qoşulurlar. Qiyamçıların təşkilatına həm də hökumətin vacib yazıçısı Klaudio Manuel da Kosta, biznesmen Alvarenga Peixoto kimi adamlar daxil idi. Bununla da, “İnkonfidentlər”in ideyaları ölkə boyunca yayılmağa başladı. Bu zaman Portuqaliya qızıla susayır. Ancaq Braziliya mədənlərdə istehsalatı azaldır, Portuqaliyadan təzyiqlər başlanır.
***



Qiyam yetişdiyi gün üsyançılar Vila Rica şəhərinin küçələrinə axışır. Ancaq Tiradentes və tərəfdarları satqınların xəyanəti ilə üzləşib həbs edildilər. Onlardan çoxu sürgünə, katorqo işlərinə məhkum edildi. “Tiradentes” Rioya qaçır və hərəkatı yenidən təşkil etməyə cəhd edir. Burada o Joaquim Silverio Dos Realını qarşılamaq üçün gedir. Hərəkatı pisləmiş qubernator Joaquim Silverio Dos Real isə silahdaşını satır. “Tiradentes” 1789-un 10 mayında həbs edilir. Məhkəmə üç il davam edir və “Tiradentes” bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürür. 1792-ci ilin 21 aprelində “Tiradentis” edam olunur. Onun bədəninin hissələri tikə-tikə doğranıb yol boyu səpələnir, başı Villa Rica meydanına yığışmış kütlələri dəhşətə gətirmək üçün hamıya nümayiş etdirilir ( Nəsiminin də dərisi insanların gözü önündə soyulub).
100 il sonra - 1889-cu ildə Braziliya respublika elan edildi və “Tiradentis” 19-cu əsrin sonunda respublikaçılar tərəfindən milli qəhrəmanı elan edildi. Bu gün aprelin 21-i Brazilyada milli bayram kimi qeyd edilir. Hazırda Dominikan Respublikasında da onun adına küçələri var.

ağladan GÜLƏR

Polis tərəfindən qandallanmış əlləri, ölümcül xəstəlikdən maskaya bağlanmış ağzı və gülən gözləri düşmənə öldürücü zərbə idi. Xəstəxanadan çıxanda dost-düşmənlərinə qələbə işarəsini göstərməsi də onu əllərini qandallayan və həbsdə çürüdənlərə əbədi bir cavab idi.



Bəli, o öldü, getdi, bəlkə də ədalətin olduğu məkana uçdu. Fəqət, Türkiyədəki adamyeyən rejim bir gözəlin qatilinə çevrildi. Nəsillər dəyişəcək, qərinələr keçəcək, Türkiyə onu unutmayacaq, sevəcək. Türkiyə onu sevgisindən məhrum etmədi. Bəlkə də, insanların ona olan dəstəyi idi ki, öləcəyini bil-bilə məğrur dayanmışdı.
Nəiminin “gedən cismimdi, ruhum sizinlədir” kəlməsi bütün dövrlərdəki idealistlərin gedişi üçün aktualdır. Nə ağzına bağlanmış maska, nə də qollarındakı qandal onu susdura bilmədi. Ölüm ayağında onun baxışlarındakı qürurlu ifadə bizə öyrətdi-dar ağacında vüqarla dayanmaq gərəkdir. Şekspirsayağı yazsaq “yenilən adam təbəssüm edərkən, yenən adam qələbənin ləzzətini itirir”.
Gülər Zerə yenilmədi və ona mənəvi terror elan edən rejimi qarşısında çökdürdü. Kim idi bu devrimçi qız, nə etmişdi ki ömürlük həbs atılmışdı və niyə xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən bu qızı ailəsinin yanında ölməyə qoymadılar? Onun haqda təkcə solçu olduğuna görə yazmıram. Bizim də Gülərimiz var. Faina Kunqurova.
Fainanı bir dəfə də italyan solçu Diana Melazzi ilə müqayisə etmişdim. Əfsus ki, Türkiyədə Gülərə olan diqqət, Azərbaycanda Fainaya göstərilmədi. Bəlkə də, çox adam Fainanı tanımır. Faina barədə Məmməd Süleymanov və Qan Turalıdan başqa kimsə yazmayıb. Budur, faciəmiz. Faina ideyaları uğrunda həbsxanadan ölü çıxdı, bir kəsin tükü tərpənmədi. Ölümü qəfil və müəmmalı oldu. Qida və dərmandan imtina etdiyi deyildi. Öldüyünü yaxınlarına 4 gün sonra xəbər verdilər. Hələ 2004-cü ildə Avropa Şurasının tələbi ilə əfv olunmuşdu. Çox çəkmədi yenə həbs etdilər və bu dəfə ölüm xəbəri gəldi.





Gələk, Gülər Zerəyə. 1993-cü ildə Tuncelinin Çemişkezek mahalında 2 vətəndaşın, 1 təhlükəsizlik gözətçisinin öldürülməsi, Hozat mahalında əsgəri konvoya və jandarma polis bölməsinə silahlı hücum təşkil edilməsində ittiham olunan G.Zerə 20 yaşında ömürlük həbsə məhkum olunmuşdu. Gülər Devrimçi Xalq Qurtuluş Cəbhəsi Partiyasının üzvü idi, 14 illik məhbus həyatında xərçəng xəstəliyinə tutulmuşdu, ölümünü gözləyirdi. Gülər sadəcə son günlərini valideynləri ilə keçirmək və vidalaşmaq istəyirdi. İcazə vermədilər.
Əvəzində, cərrahiyyə əməliyyatında Gülərin damağın əksər hissəsi kəsilib çıxarıldı və protezlə əvəzləndi. Ağızla yeyə bilmir, qida damara yeridilirdi. Türkiyənin səhiyyə naziri isə ona “yaxşı ki həbsdəsən. Çöldə olsan terror törədərdin” demişdi. Abdulla Gül isə Gülər niyə əfv olunmur sualına belə demişdi: “O, əfv istəməyib”.




Türkiyədə və Avropada Gülərin azadlıqda ölməsi üçün etiraz aksiyaları keçirilirdi, atası “qızımı salamat gözləmirəm, onun cəsədini almaq istəyirəm” deyirdi. Prezident Gül onu əfv etdi və azadlığının 7-ci ayında Gülər hamını ağladıb getdi. 2010-cu il mayın 7-də dünyasını dəyişdi. Ölməzdən öncə Gülər kədərli bir məktub də buraxmışdı: “Gec buraxıldım. Məni ölümün sahilinə gətirib buraxdılar. Həyat haqqım qəsb edildi. Çöldə “ölmə haqqı” verildi. Bunu da unutmayacağam. Hələ içəridə xəstə məhbuslar var. Hələ də təcrid var. Təcridin də özü ölümdür”. Vəssalam. Bu da “bir millət, iki dövlət” olan qardaş ölkələrdə mübariz insan həyatlarının sonu...

Viva və Vidadi

Nə vaxtsa Azərbaycanın da Ken Saro-Vivası olacağını güman etməzdim. Bu Nigeriyalı hüquq müdafiəçisi bütün dövrlər üçün ədalət meyarı, həqiqi vətənpərvər olaraq qalacaq. 1995-ci ildə Nigeriyanın timsahı Sanni Abaça onu edama göndərir. Sonradan qaniçən diktatorun viaqrasının dozası çox düşüb ölür. Buna qədər Ken Viva ölkəsində tanınmış həkim, yazıçı, dünyada isə bir çox mükafatlara layiq görülən hüquq müdafiəçisi idi. O, mənsub olduğu oqoni xalqının yaşadığı torpaqlardan köçürülməsinə etiraz edirdi, buradakı neft çıxaran “Şell” kompaniyasının ekologiyanı məhv etməsinə qarşı çıxırdı. Və bu mübarizə onu 54 yaşında dar ağacına apardı.





Gələk Göyçaya.
Hüquq müdafiəçisi Vidadi İsgəndərov öz doğma Göyçayında meyit alveri edən müstəntiq Aftandil Babayevi, rayonun polis rəisi Vüqar Məmmədyarovu sözünə əsl mənasında bölgədən qovdu. Yəni, ana yurdumda kənardan gələn heç bir alverçi məmur binamusluq edə bilməz. Az sonra rayonun icra başçısı Mənsur Məmmədovla (Ziya Məmmədovun xalası oğlu) “yüzillik müharibə” başladı. Bu dövrlərdə hüquq müdafiəçisinin Xaçmazda döyülən sürücünün həbsdən buraxılması, “GEN-MMC” işi və Elvin Əsgərov qətlinin açılmasında əvəzsiz xidmətləri olub. Vidadi müəllim çox şey istəyirdi - ədalət, qanun, korrupsiyasız cəmiyyət. Və bütün bunları indiki hakimiyyətdən tələb etmək krişnaya ət yeməyi təklif etməyə oxşayırdı. O isə mübarizə aparırdı.
Qayıdaq Nigeriyaya.
Ken Viva neft maqnatlarına qarşı mübarizəyə qalxmışdı. Halbuki nüfuzu, təhsili hesabına ölkədə ağa kimi yaşaya bilərdi. O isə ekologiya və insan haqlarından danışırdı. Yırtıcı Abaça onu məhv etmək üçün qanlı hadisələr törədir. Mitinqdə qarışıqlıq təşkil edib 4 nəfəri güllələtdirir. Öldürülənlər hüquq müdafiəçisinin tərəfdarları idi. Ardınca 1 illik məhbus həyatı, məhkəmə tolk-şousu. Məhkəmədə ifadə verən şahidlər isə rüşvət aldıqlarını etiraf edirlər. Diplomatik korpus nümayəndələri məhkəmədə iştirakdan imtina edir, yalançı şahidlər məhkəmə binasında döyülür. Sonda 5 nəfərə ölüm hökmü çıxarılır.
K.Viva həbsdən göndərdiyi məktubda yazır: “Bu məhkəmə tragikomediyasını quranlar və idarə edənlər qələmin və sözün gücündən, sosial ədalət və insan haqlarının qorunması tələblərindən qorxurlar. Onların tarix hissi yoxdur. Onlar sözün gücündən o qədər çox qorxurlar ki, oxumurlar. İllərlə yazıçılıqdan sonra mən oqoni xalqını “Şell”in ətraf mühiti məhv etməsinə, hərbi diktaturanın alçaldıcı və qeyri-insani idarəçiliyinə qarşı mübarizəyə ruhlandıranda bilirdim - bunlar nə ilə qurtaracaq. Və bu bilik mənə güc, cəlladlar qarşısında üstünlük verirdi”.







İndi də Göyçay.
İsgəndərovun 2010-cu il parlament seçkiləri ərəfəsində debatdakı çıxışı bomba kimi partladı. Ertəsi gün hamı ondan danışırdı. Seçki günü səsvermə məntəqələrində müşahidələr aparır, saxtakarlıq faktlarını aşkarlayır. Məntəqələrin birindən seçki bülletenlərini götürməklə haqsızlığa etiraz edir, sonra video lentlərdə həmin görüntüləri əks olunur. Nəticə; məntəqə sədrinə deyil, İsgəndərova cinayət işi açılır. Həbs edə bilmirlər və fürsət axtarırlar. “Ərəb rüzgarından” ruhlanmış müxalifətin tədbirlərində alovlu çıxışlarla yadda qalır, aksiyalarda səmimi olaraq iştirak edir. Həbs olunur. İsgəndərov həbsdən “Azadlıq” qəzetinə yolladığı məktubda yazır: “Hakimiyyət məni zindana atmaqla xalqı qorxutmaq istəyir. Azərbaycan xalqının xoşbəxtliyini istəyirəm.
Sizin hamınıza, doğma Göyçayıma salamlar çatdırıram. Əvvəla qeyd edim ki, nəinki yaxşıyam, hətta əlayam. Qüdrətli, canlı, saf və güclü çinarların altında böyümüşəm. 10-15 dələduz milyonçu elə bilir ki, çinara bənzər Vidadini sındırmaq olar. Qoy, məni həbs etdirən milyonlara sahib məmurlar düşünməsinlər ki, məni zindanla qorxutmaq olar. Mən zindanda rahat yatıram. Çünki Azərbaycan xalqının xoşbəxtliyinə varlığım qədər inanıram. Ancaq onlar villalarında rahat yatmırlar, çünki gələcəklərinə inanmırlar. Ömürlük həbsdən belə, qorxmuram. Əqidə qeyrət deməkdir, onu satmaq olmaz. Hamınızı öpürəm, möhkəm olun”. (Bakı İstintaq Təcridxanası. 21 may. 2011).
Qayıdaq Nigeriyaya.
Murdar Abaçanın edam qərarı icra edilir. Nigeriyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edilir. “Şell” kompaniyası hüquq müdafiəçisinin ailəsinə 15,5 milyon dollar kompensasiya ödəməli olur. Ken Saronun dediyi kimi, onların tarix hissi yoxdur. Ancaq Viva da, Vidadi İsgəndərov da neft və totalitarizm səltənətlərində hüquq müdafiəçisi necə olmalıdır sualına cavabdırlar.

Ürəyiniz bulanırsa, Sartr oxuyun!!!

Neft ölkəsində gənclərin çap evinə borclu qalmaqla kitab nəşr etdirməsi nəinki ürəkbulandırıcı, hətta tükürpədicidir. J.P.Sartr sağ olsaydı bəlkə də qusardı. Gərək nə qədər mənəviyyatsız və kitab qatili olasan ki, bu təşəbbüsə laqeyd qalasan. Bu ki, siyasi xarakterli addım deyil?!





Razıyam, Sartrın kitabının tərcümə olunmasını hardasa tələbə hərəkatı kimi qiymətləndirmək olar. Nəzərə alsaq ki, söhbət “Paris may”ının fəal liderlərindən gedir, o halda dahi fransızla “tanış” olmamaq məsləhətdir. Təsadüfi deyil ki, Sarbonna universiteti tələbələrinin sevimli müəllifləri sırasına Bakunin, Marks, Kamyu və başqaları ilə yanaşı Sartr da daxil idi.
Bu heç nədən xəbər vermir? Məncə, bir işarədir. Azərbaycan SOL-u öz doğal, təbii inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Bu mərhələdə isə başlanğıc Sarbonna tələbələri kimi Sartr, Kamyu kimi idealistləri oxumaqdan keçir. İndi biz nə edək ki, Azərbaycan müəllimi “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunur, Sartr isə Nobel mükafatından imtina edib, tələbə hərəkatlarına qoşulur? İntihar etməliyik ?- Əsla. Bu çıxış yolu deyil.
Çıxış yolu ürəkbulanma, qusma, başgicəllənmə, huşsuzluq yaradan bu ölkədə Sartrın “Ürəkbulanma”sını yaymaqdır. Təəssüf ki, həmkarlar təşkilatları yoxdur (olsaydı solçu yoldaşlar nəşriyyata borclu qalmazdı - E.S) və bu problem tələbələr arasında kitabın yayılmasına əngəl törədir. Amma ətrafımızdakılara “Ürəkbulanma”nı niyə də reklam etməyək? Sartrın hərçənd reklama ehtiyacı yoxdur, amma azəri gəncinin bu yazıçı ilə tanışlığına ehtiyac var. Hər kəs bir dəfə “Ürəkbulanma”ya mübtəla olsun, “ürəyi bulananların” sayı çoxalsın. Görəcəksiniz, bu ürəkbulandırıcı ölkədə nə qədər “qusmaq” istəyənlər var. Hələ qarşıda ÇE-nin “Boliviya gündəliyi” gəlir.
Sartla mənim tanışlığım isə yaxın keçmişə təsadüf edir. Onun “Divar” novellasından heyrətə gəlmişdim və düz 3 gün bu əsərin təsirindən çıxa bilmədim. Oxumayanlara (lit.az saytından) əldə etməyi tövsiyə edirəm. “Ürəkbulanma” isə oxucunu öz ağuşuna alır, onu öz burulğanında dolaşdırır, hisslərini qarışdırır. İnsan  özünü bu əsərdə tapır, yaşadığı təzadlı düşüncələrin labirintində itir, ətraf mühitdən və öz mövcudluğundan iyrənir, zahiri görkəmindən zəhləsi gedir, xülasə ürəyi bulanır. Sartr əsəri “İyrənmə” də adlandıra bilərdi. Lakin yazıçı səhv etmir, məhz “Ürəkbulanma”.
Çünki mədəüstü nahiyədə yaranan və zəiflik, tərləmə, başgicəllənmə ilə müşahidə olunan xoşagəlməz bir hissə tibb elmində ürəkbulanma deyilir. Bir sıra mədə-bağırsaq və qaraciyər-öd yolları xəstəliklərində də ürəkbulanma müşahidə olunur. Eyni zamanda bir çox nevroloji xəstəliklər də ürəkbulanmaya səbəb olur. Sadalanan əlamətlərin hansı cəmiyyətdə yoxdur? Hətta məndən olsa Azərbaycana qanqrena diaqnozu qoyardım. Bu haqda sonra qeydlərim olacaq. Bu dəfəlik isə bir müddət Sartrın “Ürəkbulanması” ilə müalicəyə başlayaq. Elə isə günü sabah hər kəs əlinə bir “Ürəkbulanma” alsın, ürəyi bulananlar sağalsın...

Fainanın son sirri

Qucağında körpəsi olan bu məsum baxışlı qadını görürsünüzmü? Bu fotoda o çox xöşbəxt görünür. Onu balası ilə parlaq gələcək gözlədiyini düşünür. Düşünür və yanılır. Özü məzara, balası isə kimsəsizliyə gedir. Övladını böyütmək üçün iş axtarır, amma ona iş tapılmır. İşsizliyə etiraz edir, həbsə düşür, ölüm aclığına başlayır və ölür. Necə də adi səslənir bu cümlələr.



Bizim dövrümüzdə işsizlikdən, aclıqdan ölmək adi hala çevrilib. Halbuki, bu qətldir. Cəllad da, qurbanlıq da bəllidir. Faina Kunqurovanın tükürpədici ölüm hekayəti hələ də açılmamış qalır. Heç kimsə də onunla maraqlanmadı. Onun həbsxanada ölümü quru bəyanatlar və rəsmi açıqlamalardan qırağa çıxmadı. Həbsdə olduğu dövrdə balasını kim böyütdü (Qeyd edim ki, həyat yoldaşından ayrılmışdı-E.S), indi onun qayğısına kim qalır?
Bu suallara cavab tapmaq, Fainanın anası və bacısını 1 həftə davam edən axtarış cəhdlərim puça çıxdı. Hətta vaxtilə üzvü olduğu Demokrat Partiyasında (ADP) da Faina haqda çox az məlumatlıdırlar. Fainanı Avropa Şurası siyasi məhbus kimi tanıyanda onlara məktub göndərmişdi: “AŞPA-nın Azərbaycan hökumətini ittiham etməsini gərəksiz sayıram. AŞPA Amerikanın marionetkasıdır. Gedin Buşu mühakimə edin”.






Faina Kunqurovadan sonra hansı siyas məhbus bir də bu sözü dilinə gətirəcək? Məncə, daha heç kim. Kim idi bu qadın və niyə həbsxanada müəmmalı şəkildə öldü? Təkrar edirəm ki, Məmməd Süleymanov və Qan Turalıdan başqa kimsə onun haqda yazmadı. 18 noyabr 2007-ci il Fainanın ölüm aclığının son akkordlarının tarixidir. Hətta onun ölüm tarixini də gizlətməyə çalışdılar. Noyabrın 18-də vəfat etsə də, ölüm xəbəri 10 gün sonra açıqlandı. F.Kunqurovanı Türkiyədə həbsdə öldürülən Gülər Zerənə bənzədirəm. Bir millət, iki dövlətdə iki mübariz qadının oxşar faciələri...
Bizim “Gülər” İlham Əliyevin korteji yaxınlığından keçərkən həbs olunur. Deyilənə görə, cibindən ADP-nin partiya bileti və Rəsul Quliyevin şəkli çıxır. Həmin Rəsul Quliyev ki, həbsdə olduğu müddətdə Fainaya və ailəsinə bir qəpik də kömək etmədi. ADP-nin mitinq komitəsinin üzvləri 1-2 manatdan yığıb ailəsinə göndərirdilər. Kunqurova narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi ittihamıyla saxlanılır. Müxalifətçinin narkoman, nəşəxor elan olunması da normaya çevrilib.
Hələ 2004-cü ildə Avropa Şurasının tələbi ilə əfv olunmuşdu. Çox çəkmədi yenə həbs etdilər və bu dəfə ölüm xəbəri gəldi. Həbsxanada qida və dərmandan imtina etdiyi deyildi.





Onu tanıyan partiya yoldaşlarından biri, ADP sədri Sərdar Cəlaloğlunun müavini Həsrət Rüstəmovun dediklərindən: “Çox fəal və dəlisov qadın idi. Bir neçə il ADP-nin üzvü olub. Həbsdən çıxandan sonra partiya ilə əlaqə saxlamadı. Ailəsi ilə əlaqəmiz heyf ki, yoxdur. Anasını şəhərdə hərdən görürəm. Sonuncu dəfə Faina ilə Böyük Britaniyanın ölkəmizdəki səfirliyi yanında söhbət etmişdik. Rabitəsiz danışırdı, çox qəribə davranışlar edirdi. Özüm həkiməm deyə psixoloji durumundakı qəribəliyi hiss etdim. Onu fəaliyyətinin sonu da, ölümü də müəmmalı idi. Siyasi bilikləri olan savadlı biri idi. Məncə, həbsdə baxımsızlıqdan öldü”.
İşgəncə Əleyhinə Komitənin sədri Elçib Behbudov: “Böyükşorda yerləşən müalicə müəssisəsində Kunqurova ilə eyni kamerada saxlanan şəxslərlə söhbət etmişdim. Məhkəmə tibb-ekspertizasının rəyinə görə, Faina Kunqurova kəskin ürək çatışmazlığından vəfat edib. Rəsmi versiyaya şübhə edirəm. Məhbus yoldaşları deyirdi ki, Faina idmançı qadın idi. Çox sağlam idi. Əgər o, tutulmasaydı ölməzdi”.
Sülh və Demokratiya İnstitutunun rəhbəri Leyla Yunus: “Kunqurova fiziki cəhətdən sağlam biri idi. Həbs edilməzdən bir neçə gün öncə mənə müraciət etdi, xarici ölkələrdən birinə mühacirət etmək fikrində olduğunu bildirdi. Deyirdi ki, mən heç yerdə özümə iş tapa bilmirəm. Qızımı saxlaya bilmirəm. Ona görə də xarici ölkələrdən birinə getmək, sığınacaq almaq istəyirəm”. Vəssəlam. İnanıb, güvəndiyi Rəsul Quliyev mühacirətə qaçdı. O isə gedə bilmədi. Əksinə, yolunu həbsxanadan saldı və ordan da son mənzilə yollandı.

“Mən necə solçu oldum”

Güllü-çiçəkli baxçamız, məhəlləmizdə uşaqların sevinc çığırtısı, nənələrin “köpəy uşaqları qoymursuz yataq” səsləri və bir ömür boyu yoxsul yaşamağa razılıq verdiyim xoşbəxtliyim alt-üst oldu. Sanki o müqəddəs, yoxsul, lakin mehriban məhəlləmiz istismar dünyasından təcrid olunmuşdu.
Biz isə kasıb xoşbəxtliyi vəhşi səfalətlə əvəzlədik. Budur indi uşaqlıq xatirələrimin həkk olunduğu məhəlləmizə ayaq basa bilirəm. Getməyəndə həsrət öldürür, gedəndə isə qəhər boğur və hirsimi boşaldacaq ünvan yoxdur. Damları bitişik, kiçik, pəncərəsi çölə açıq evlər, heç vaxt böyümək istəmədiyim, yaşayıb və ölmək istədiyim məhəlləmizdə kimsə qalmayıb. Nə Valya, Kürsüm xala, “Püstəbibi”, nə dostlarım İlkin (Qılman İlkin deyirdik-E.S), İsmayıl, nə Samit əmi, Azad əmi, İlham əmi və nə də atam...




Yarısı məzara, yarısı tənhalığa getdi. Məzarlıq tənhalıqdan yaxşıdır. Bu dilemmada Hər şeyi başdı-başına buraxıb istismar dünyasına-Bakıya ayaq açdım. İndi Bakıya gəlməyimə peşmanam. Bakı mənim yaşayacağım yer deyil və bu şəhərdə insani dəyərlərin dəyərsizləşdiyini, nihilizmin absurdunu gördüm. Geriyə dönüş çıxış yolu deyil. Bütün yaxşılar keçmişdə qaldı.Hətta cırıq topla futbol oynamaq, qonşunun həyətindən alça oğurlamaq,Heydər Əliyevin sayəsində uzun illər lampa işığında dərs öyrənmək, yarıac, yarıtox belə xoşbəxt idik. O vaxtdan bəri mənim üçün çox şey dəyişdi. Mənəvi dəyərləri maddi dəyərlər əvəzlədi. Mənəviyyatsızlar əxlaq dərsi keçməyə, əsl qəhrəmanlar susmağa üstünlük verməyə başlayıb. Xəyanətlər adiləşib, əqidəsizlik dəbə minib, satqınlıq mübarizənin yorğunluq dövrü adlandırılıb, ölümlər “o da getdi?” laqeydliyi ilə qarşılanır. O vaxt cəmiyyət çox aktiv idi, siyasi debat və diskussiyalar olardı. İnsanlar inanırdılar ki, vəziyyətdən çıxacaqlar. Həmin inam hissi dəfn olunub. “Biz dağlarda kəklik idik, indi bu zibillikdə qarğa olduq. Demədimmi sənə bu İstanbul udar adamı”- Ahmet Kaya oxuyardı. Kiçik Bazardan kəklik kimi çıxıb gəlib Bakıya yem olduq. 
 ***            





“Sosializmi mənə yeridiblər. Həmin vaxtlar sosializm ifadəsi mənə olduqca yad idi. Cavan, sadəlövh və nadan mən ömrümdə “fərdiyyətçilik” haqda bir şey eşitməsəm də, güclü şəxsiyyətə pərəstiş edirdim. Əməyin fədakarlığı məni hər şeydən çox cəlb edirdi. Əmək hər şeydir. Əmək bəraət və xilas yoludur. Ağır iş günündən sonra keçirdiyim qürur hissini anlaya bilməzsiniz. İndi keçmişimə nəzər salanda özüm bu hissi başa düşmürəm. Mən kapitalistlərin istismar edə biləcəkləri ən sədaqətli muzdlu qul idim. Pul verən sahibkarın işini yarı-yarımçıq görmək mənim üçün ən böyük günah idi. Və bu günahı xəyanət qədər biabırçı sayırdım” - Cek London “Mən necə sosialist oldum” məqaləsində yazır. Mənə də sosializmi yeridiblər. Fəqət, bu təbliğat təsəvvürlərimin və mütaliəmin birtərəfli dövründə baş verməyib. Yəni, sosializmi mənə yeridiblər, amma savadsızlığımdan sırımayıblar. Çünki artıq yırtıcı kapitalist dünyası ilə tanış idim, öz üzərimdə kapitalizmin təcavüzünü hiss edirdim. Əlbət ki, sosialistləşmə yolumda ilk rolu kitablar oynayıb və davam etməkdədir. Markos Subkomandantenin dediyi kimi “məni kitablar pozdu”.






Azərbaycanın indiki dövründə isə ən doğru yolu SOL göstərir. O adamlar ki, Azərbaycandakı kapitalizmin Avropa və Amerikada olan sistemdən ayrı olduğu fikrindədir-yanılırlar. İstismar və insanın qiymətsizləşməsi məhz bəh-bəhlə təriflədikləri “demokratik” ölkələrdən bizə idxal olundu. Markos yazırdı solçu San-Fransiskoda homoseksual, Cәnubi Afrikada qara, İsraildә fәlәstinli, San-Kristobalda hindli maya, Almaniyada yәhudi, Polşada qaraçı, axşam saat 10-dan sonra metroda tәnha qadın, torpaqsız kәndli, gecәqondularda oğru, işsiz fәhlә, bәdbәxt tәlәbә vә әlbәttә ki, dağlarda zapatistdir.





Azərbaycanda SOL-un imitasiyası ilə məşğul olduğumuzu iddia edənlərin nədən narahatçılıq, təşviş keçirdiyi mənə aydındır. Təşkilatsız, lidersiz və qərargahsız SOL-dakı gənclər kitablar çap etdirir, “solfront.org”a tərcümələr edib yerləşdirir, az danışıb çox iş görürlər. O baxımdan nikbinəm və sevinirəm. Özümə gəldikdə isə mən kimilər üçün “evə dönüş” günü var. Günəşli səhərin ertəsi Kiçik Bazara əbədi qayıtmaq ilk işim olacaq...

Altında qalmış şəhər

Altın şəhərin altında
Qara adamlar, qara talelər
Diri ölülər, ölü dirilər    
Bin Əlilər, İlham Əlilər...
Ağıllılar, dəlilər,
Əli-vəli, pirvəlilər
Daha kimlər, kimlər
Gəldi keçdi bu şəhərin altından!...
Və altın şəhərin üstündə
Ağ adamlar, zənginlər
Zadəganlar, ağ saraylar
Qara qəlbli, ağ sifətli
Boz adamlar...
Qızıl teştə qan qusanlar
Qismətindən usanlar
Köhnə daxmada, zülmət, soyuq otaqda
Ərinin güllələnməsini eşidib özünü asanlar
İstintaq zirzəmilərindən duyulan işgəncə səsləri
“Torqovı” “padvallarından” əyləncə səsləri
Qarışıq səslərin qarışıq ehtirasları
Qarışıb sönmüş etirazlara.
Şəhid anasının nalə səslərin
Alışıb eşitməyə abırsızlar, qəbirsizlər,
Yurdsuzlar, yuvasızlar, urvatsızlar...
Altın şəhərin altı-üstü
Altı təzək, üstü bəzək
Üstü büstdü, altı tüstü
Altın şəhər alt-üstdü!!!
Kim sevindi, kim incidi, kim küsdü
Nə doğrudu, nə düzdü
Kimsə bilməz-altın şəhərin altını, üstünü
Boş qazan
Boşqab
Ac-yalavac
Naəlac
Boşcan
Ağ qan, qırmızı qan
Vərəm, taun...Sübhçağı sökülən dan
Eşidilən, gözlənilən Azan
Və qəbirqazan
Oldu altın şəhərin altındakı
Qara adamların qara taleyi!!!
Yudular, quyuladılar, basdırdılar,
Ağladılar şəhəri...
Başı üstə qaraağız, qarapaltar mollalar
Oxudular “Yasin”i
Bu şəhərin dəfninə yığışdı-
Hamballar, qullar, kisəçilər, süpürgəçilər
Kəndçilər, şəhərçilər, apaçilər, dilənçilər
Yox idilər- trilyonçular, milyonçular,
YAPçılar, gopçular, hip-hopçular...
Altın şəhərin üstündə şellənirdilər
Yellənirdilər altın saraylardakı
altın yelləncəklərdə.
Qara əlcəklərdə, ağ biləklərdə
Qırmızı çaxırlar
Sonra keflənib axırlar
Boyunlarına altın taxırlar
Altın şəhərin altındakılara
yuxarıdan aşağı baxırlar.
Səhər qəfil “paxmel” oyanırlar
Oyanıbdır altın şəhər
Və altındakı qara adamlar
Qara talelərinə daha kor baxmırlar.
Qəfil ayılan “paxmel” adamların
başlarındakı gecənin ağrılarıdır
yoxsa başları boyunlarına ağır gəlir?
Gəlir, gəlir, gəlir...
Qara adamlar gəlir
Qəzəbli gəlir, hirsli gəlir
İzdiham gəlir ağ adamların üstünə...
Üstün gəlir qara adamlar, üstündədir ağ adamların!!!
Peşmançılıq, yalançılıq
Timsahın göz yaşları, aşırılan, uçurulan
Altın şəhərin altında qalmış, əzik heykəl başları
Belədir bu şəhərin
Qara adamları, qara taleləri
Diri ölüləri, ölü diriləri
Bin Əliləri, İlham Əliləri...

вторник, 3 июля 2012 г.

Şər şizofren mifi

ey başqa bir şey ola bilmədiyindən allah olan şey
iti sənə oxşadıb ona tapınmadıq biz
sən uşağı özünə oxşadıb öldürdün amma, öldürdün
son dəfə güldü, və sonra uşaq olmadı
(hər kəs özünü bir uşağın yerinə qoysun)

***

 





ey respublikanın ancaq “res”ində olan uşaq
yuxun niyə gəlmir? dövlətimizdə sabitlikdir
niyə acmısan? göy rəngi verək sənə,
dənizini özün yarat
üşümə! hansı yaza üşüyürsən?
əlini qaldır və quş dilində danış:
“hərkəs özünü ölü bir uşağın yerinə qoysun”
***
lövhəyə dəniz ləhcəsində yaz:
“bakirələr gözəl uşaqlar doğmayacaqlar”
qulağını göstər, və sünnətini
çığır eybəcərliyini
***
ey özünü bir dəfə satan
özünü birdəfəlik ərə satan evli fahişələr
nə gözəldir döşləriniz baldırınız qasığınız
respublikanın “res”idir döşləriniz və qasığınız
əllərinizi öyrədin, arabir toxunsun “publika”nıza
çörəyi haranızla yediniz? haranızla yediniz?
(hər kəs əlini qasığından aşağı qoysun)
*** 



ey it, və itliyində bizə səslənən şey
bütün hürüşlərində sabitlik əlaməti var
sən hürəndə əzan oxunur, oyanır və susuruq
sən də prezidentə səslənirsən?
səslən, it, səslən! səsinə səs verəcək
sən respublikanın “res”ində və “publika”sındasan
***
xalqıq biz,
nə “res”ində nə “publika”sındayıq respublikanın
allahımız çox hökmdarımız birdir
Mavəraünnəhrdə sudan başlayıb qanımız
xalqıq biz,
bir qəzetin cinayət xəbərləri səhifəsindəyik
xalqıq,
qəribə bir dildə yazılmışıq
tərcümə olunmuruq həyata
(hər kəs özünü bir cümlənin yerinə qoysun)

Sürrealist şair Xaqani Hass